ΜΑΘΗΜΑ 7 – ΑΠΟ ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΣΤΟ ΕΝΤΥΠΟ. ΟΙ ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗ

Όπως γνωρίζουμε από τη Βιβλιογραφία Κ. Π. Καβάφη, το πρώτο ποίημα του Κ. Π. Καβάφη που δημοσιεύεται σε έντυπο είναι το «Βακχικόν», στο περιοδικό Έσπερος της Λειψίας το 1886.¹ Το τεύχος του περιοδικού δεν σώζεται στο αρχείο Καβάφη. Ωστόσο, στο τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S01-F03-SF001-0020 (1372), https://cavafy.onassis.org/el/object/u-364/ , βρίσκουμε χειρόγραφο κατάλογο με τίτλους δεκατριών ποιημάτων και αναφορά των εντύπων στα οποία δημοσιεύτηκαν. Οι δημοσιεύσεις καλύπτουν την περίοδο 1886-1900. Όπως αναφέρεται και στην αναλυτική περιγραφή του τεκμηρίου, στο κάτω μέρος της σελίδας, ο κατάλογος φαίνεται να είναι γραμμένος από άλλο χέρι και όχι από τον Κ. Π. Καβάφη.

Η πρώτη σελίδα του χειρόγραφου καταλόγου

Μελετώντας την πρώτη σελίδα του συγκεκριμένου τεκμηρίου (Λήψη 1), παρατηρούμε αναφορά στην παραπάνω δημοσίευση: το ποίημα «Βακχικόν» δημοσιεύτηκε στις 15/27 Μαρτίου του 1886. Τη χρονιά αυτή, όπως μας πληροφορούν οι καταχωρίσεις με τους αριθμούς 2 και 3 του παραπάνω χειρόγραφου καταλόγου, ο Καβάφης δημοσίευσε δύο ακόμα ποιήματά του στο ίδιο περιοδικό. Το πρώτο είναι το ποίημα «Μάταιος, μάταιος Έρως», ενώ το δεύτερο έχει τίτλο «Ο Ποιητής και η Μούσα» και δημοσιεύεται στον Έσπερο στις 15/27 Αυγούστου του 1886, στο 126ο τεύχος του περιοδικού. Στο αρχείο Καβάφη σώζεται απόκομμα του εντύπου με το ποίημα «Ο Ποιητής και η Μούσα» και την υπογραφή «Κωνσταντίνος Φ. Καβάφης», ως τεκμήριο GR–OF CA CA–SF 02- S02-F25-SF007-0049 (1355), https:// cavafy.onassis.org/el/object/uu-23/ .

Περιοδικό Έσπερος Λειψίας

Ο Έσπερος Λειψίας ήταν δεκαπενθήμερο περιοδικό που εκδιδόταν από το 1881 έως το 1889, αρχικά (τχ. 1 έως 168) στη Λειψία και έπειτα στην Αθήνα. Εκδότης του ήταν ο Ιωάννης Περβάνογλου, ενώ η φύση του περιοδικού είναι «κυρίως φιλολογική και καλλιτεχνική». Το περιοδικό Έσπερος σκοπεύει να προσφέρει «τοις πάσιν ανάγνωσμα τερπνόν μα και διδακτικόν», περιέχει ποικίλη ύλη και ξεχωρίζει για την ποιότητα της έκδοσής του και την καλλιτεχνική του εμφάνιση.²

Τεύχη του περιοδικού Έσπερος έχουν δημοσιευτεί και είναι προσβάσιμα στη «Λήκυθο», το Ιδρυματικό Αποθετήριο της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου, έπειτα από την ψηφιοποίησή του σε συνεργασία με το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) του ΜΙΕΤ. Μπορείτε να τα βρείτε εδώ: https://lekythos.library.ucy.ac.cy/handle/10797/25901.

Για να βρείτε το τεύχος με ημερομηνία 15/27 Μαρτίου 1886, όπου δημοσιεύεται το καβαφικό «Βακχικόν», επιλέξτε το Έτος Ε΄ αρ. 97-120 και έπειτα το Τεύχος 118 (15/27 Μαρτίου 1886). Το ποίημα του Καβάφη εμφανίζεται στη σελίδα 343.

Τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα είναι ιδιαίτερα συχνές οι διπλές ημερομηνίες, με αναφορά στο «παλαιό» Ιουλιανό και στο «νέο» Γρηγοριανό ημερολόγιο. Η σημείωση και των δύο ημερομηνιών για την εποχή αυτή επιβάλλεται, δεδομένου ότι η Ελλάδα υιοθέτησε το νέο ημερολόγιο μόλις το 1923.

Άλλο ένα ελληνόγλωσσο περιοδικό το οποίο κυκλοφορεί στη Λειψία την ίδια εποχή είναι η Κλειώ, με εκδότη της τον Π. Δ. Ζυγούρη.³ Η Κλειώ έχει επίσης ψηφιοποιηθεί και φιλοξενείται στην ψηφιακή συλλογή του Πανεπιστημίου Πατρών Πλειάς: http://pleias.library.upatras.gr/index.php/kleio .

Όπως είδαμε και στο Μάθημα 5, στο περιοδικό Κλειώ δημοσιεύεται, το 1891, το άρθρο του Καβάφη για τον Σαίξπηρ, «Ο Σακεσπήρος περί της Ζωής». Απόκομμα του τεύχους σώζεται στο αρχείο Καβάφη, στο τεκμήριο GR-OF CA CA-SF02-S02-F25-SF007-0005 (1662): https://cavafy.onassis.org/el/object/bkyg-w278-3s5m/.

Ο Κ. Π. Καβάφης συνέχισε να δημοσιεύει πεζά και ποιήματά του σε περιοδικά, ετήσια ημερολόγια και εφημερίδες σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Γνωστές είναι οι δημοσιεύσεις καβαφικών ποιημάτων στο ετήσιο Eθνικόν ημερολόγιον χρονογραφικόν, φιλολογικόν και γελοιογραφικόν του Κωνστ. Φ. Σκόκου, τεύχη του οποίου φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη Κ. Π. Καβάφη.⁴

1 Δ. Δασκαλόπουλος, Βιβλιογραφία Κ. Π. Καβάφη, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη 2003, σ. 49, αρ. λήμματος Α2.

2 Για τους στόχους, τον χαρακτήρα και την επιδραστικότητα του περιοδικού, βλ. Σ. Ζήσιμος, «Έσπερος (1881-1889) και Κλειώ (1886-1892): Δύο περιοδικά στην ελληνική παροικία της Λειψίας», Περίπλους 24-25 (1990), 244-266.

3 Ό.π.

4 Βλ. Βιβλιοθήκη Κ. Π. Καβάφη, Περιοδικές Εκδόσεις στα ελληνικά.