Onassis Cavafy Archive

ΜΑΘΗΜΑ 5 – ΜΙΑ ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΣΗ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ

Στον κατάλογο της Βιβλιοθήκης Κ. Π. Καβάφη, τα καβαφικά βιβλία διακρίνονται σε 12 κατηγορίες, με κύριο κριτήριο τη γλώσσα των εκδόσεων. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, από την ταξινόμηση βάσει της γλώσσας παρεκκλίνουν μόνο τρεις κατηγορίες: Ιερά Κείμενα, Ταξιδιωτικά και Λεξικά. Στις περιπτώσεις αυτές, η επιμελήτρια του καταλόγου συγκεντρώνει τα αντίστοιχα βιβλία ανά είδος.

Μπορείτε να δείτε τον κατάλογο της Βιβλιοθήκης Κ. Π. Καβάφη εδώ: https://cavafy.onassis.org/el/library/.

Ο Robert Liddell περιγράφει τη βιβλιοθήκη του Κ. Π. Καβάφη

Μια αναλυτική περιγραφή της βιβλιοθήκης του Κ. Π. Καβάφη μάς προσφέρει ο βιογράφος του ποιητή, Robert Liddell:

«Ο Μιχάλης Περίδης μας δίνει μια περιγραφή της βιβλιοθήκης του Καβάφη: την επισκέφθηκε το 1941-1942 και η εντύπωση που απεκόμισε είναι ότι δεν είχε μείνει άθικτη. Την ίδια εντύπωση είχα κι εγώ, όταν ο Αλέκος Σεγκόπουλος μου την έδειξε δυο-τρία χρόνια αργότερα, και μάλιστα σε τόσο έντονο βαθμό, που εγκατέλειψα την πρόθεσή μου να κάνω ένα κατάλογο των βιβλίων. Σε κανένα άξιο λόγου συμπέρασμα δεν μπορεί να φτάσει κανείς κρίνοντας από χάσματα: άλλα βιβλία μπορεί να χάθηκαν κι άλλα να πουλήθηκαν, κι οπωσδήποτε ξέρουμε ότι ο Καβάφης διάβαζε πολύ περισσότερο απ’ ό,τι τα βιβλία στη βιβλιοθήκη του επιτρέπουν να κρίνει κανείς. Δανειζόταν βιβλία από τον αδελφό του Τζων, ή από τον Περικλή Αναστασιάδη, ή άλλους φίλους· επίσης από την Πατριαρχική Βιβλιοθήκη, κι αργότερα μετά την ίδρυσή της από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Ο Étienne Combe, o τελευταίος Ευρωπαίος διευθυντής είπε στον Περίδη ότι ο Καβάφης συνήθιζε να δανείζεται συλλογές επιγραφών, κι ο κ. Μαλάνος έμαθε από την ίδια πηγή ότι ζητούσε διαρκώς να κοιτάζει το ιστορικό έργο του Bouché–Leclercq […].» ¹

Τα βιβλία της οικογένειας Καβάφη

Αρκετά από τα βιβλία του ποιητή φαίνεται πως ανήκαν προηγουμένως σε άλλα μέλη της οικογένειας Καβάφη. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί η ακόλουθη έκδοση της Βίβλου:

13. The Holy Bible containing the Old and New Testaments. Translated out of the original tongues and with the former translations diligently compared and revised by His Majesty’s special command. Appointed to be read in Churches.

Cambridge, Printed by C.J. Clay, M.A., at the University Press; for the British and Foreign Bible Society, 1877. (Βιβλιοθήκη Κ. Π. Καβάφη, Ιερά Κείμενα, 13)

Σύμφωνα με την Καραμπίνη-Ιατρού, το βιβλίο φέρει υπογραφή «Alex P. Cavafy 1878» στο παράφυλλο. Συνεπώς, κτήτορας ήταν πιθανότατα ο αδελφός του ποιητή, Αλέξανδρος Καβάφης. Ταυτόχρονα, στο βιβλίο εντοπίζεται και το οικόσημο της οικογένειας Καβάφη («Υπέρ Χριστού και Καίσαρος»). ²

Η Ιδανική Βιβλιοθήκη συμπληρώνει τον κατάλογο της Βιβλιοθήκης Κ. Π. Καβάφη, προσθέτοντας βιβλία που ο ποιητής είχε διαβάσει και/ή πιθανώς είχε στην κατοχή του, αλλά δεν διασώθηκαν ως φυσικά αντικείμενα. Μπορούμε να γνωρίζουμε, με σχετική βεβαιότητα, πως τα βιβλία αυτά συμπεριλαμβάνονταν στα αναγνώσματα του ποιητή χάρη σε μαρτυρίες και άλλες δευτερογενείς πηγές. Ο κατάλογος της Ιδανικής Βιβλιοθήκης έχει συνταχθεί από την Κατερίνα Γκίκα και βρίσκεται επίσης αναρτημένος στον ιστότοπο της Ψηφιακής Συλλογής. Τα αναγνώσματα που δεν διασώθηκαν ως φυσικά αντικείμενα προστίθενται με διακριτό χρώμα, με ειδική σημείωση της πηγής από την οποία αντλείται κάθε φορά η πληροφορία.

Μπορείτε να δείτε τον Κατάλογο της Ιδανικής Βιβλιοθήκης εδώ: https://cavafy.onassis.org/el/ideal-library/.

Βιβλία του Καβάφη σε άλλες βιβλιοθήκες

Από την έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί σε βιβλιοθήκες τρίτων, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πως κάποια βιβλία του Καβάφη δωρίστηκαν στη Γεννάδειο και στη Βιβλιοθήκη Λίνου Μπενάκη.³ Στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη βρίσκεται, π.χ., το βιβλίο του E. M. Forster, A Letter to Madame Blanchard (Leonard and Virginia Woolf at Hogarth Press, London 1931). To βιβλίο φέρει χειρόγραφη αφιέρωση: “C. P. Cavafy, with affection and admiration from his old (yes since 1916) friend E. M. Forster. Christmas 1931”. [Στον Κ. Π. Καβάφη, με στοργή και θαυμασμό από τον παλιό του (ναι από το 1916) φίλο E. M. Forster. Χριστούγεννα 1931.] Πρόκειται για δωρεά του Γ. Π. Σαββίδη στη βιβλιοθήκη.⁴

Στη βιβλιοθήκη του Λίνου Μπενάκη εντοπίζεται η ποιητική συλλογή Στροφή του Γιώργου Σεφέρη (Εστία, Αθήνα 1931). Φέρει χειρόγραφη αφιέρωση: «Στον Κύριο Κ. Καβάφη τον Ποιητή με εξαιρετική τιμή. Γιώργος Σεφέρης». Το βιβλίο είναι άκοπο.⁵

Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι, παρότι ο Καβάφης δεν είχε διαβάσει τη Στροφή, φαίνεται πως γνώριζε την ποίηση του Στέλιου Σεφεριάδη, πατέρα του Γιώργου Σεφέρη. Σε ένα από τα αυτοσχέδια λεξικά του, σημειώνει τη λέξη «παρτέρι» από στίχους του Στέλιου Σεφεριάδη. Μπορείτε να δείτε τη σημείωση του ποιητή στο «Λεξικό 6», που διασώζει τα λήμματα από «Μπόνα» έως «Πινό». Κάτω από κάθε λήμμα σημειώνεται η βιβλιογραφική του πηγή. Για το ποίημα του Σεφεριάδη, ο Καβάφης σημειώνει πως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Παναθήναια, στις 15 Σεπτεμβρίου 1906 (Λήψη 65). Πρόκειται για το τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S02-F06-0010 (247), https://cavafy.onassis.org/el/object/6/. Για τα λεξικά παραθεμάτων του ποιητή θα μιλήσουμε αναλυτικά στη συνέχεια.

1 R. Liddell, Καβάφης: Κριτική βιογραφία, Ίκαρος, Αθήνα ²1980, σ. 155.

2 Καραμπίνη-Ιατρού, Η βιβλιοθήκη Κ. Π. Καβάφη, ό.π., σ. 56.

3 Καραμπίνη-Ιατρού, Η βιβλιοθήκη Κ. Π. Καβάφη, ό.π., σ. 127.

4 Ό.π.

5 Ό.π.