Onassis Cavafy Archive

ΜΑΘΗΜΑ 10 – Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΣΤΟΝ ΑΓΓΛΟΦΩΝΟ ΚΟΣΜΟ

Το 1897 τυπώθηκε το καβαφικό φυλλάδιο «Τείχη», μαζί με την αγγλική μετάφραση του ποιήματος, από τον αδελφό του ποιητή, Τζων Καβάφη. Πρόκειται για το τεκμήριο με τίτλο «Τείχη-My Walls», GR-OF CA CA-SF01-S01-F02-SF001-0003 (2066), και μπορείτε να το δείτε εδώ: https://cavafy.onassis.org/el/object/my-walls/. O Τζων Καβάφης (Ιωάννης Κωνσταντίνος ή John C. Cavafy, όπως υπογράφει) είναι ο πρώτος γνωστός μεταφραστής καβαφικού ποιήματος στα αγγλικά.

Οι μεταφράσεις των ποιημάτων του Καβάφη έως το 1933

«Έως την ώρα του θανάτου του [Καβάφη] ελάχιστες ήταν οι μεταφράσεις ποιημάτων του σε άλλες γλώσσες. Σε χρόνο ανύποπτο, ο αδελφός του Τζων Καβάφης απέδωσε στα αγγλικά τα “Τείχη”, χειρονομία αδελφικής αλληλεγγύης και λογοτεχνικής άσκησης περισσότερο παρά συστηματική και συνειδητή προσπάθεια να ξεπεραστεί το γλωσσικό φράγμα και να σταδιοδρομήσει η ποίηση του Κωνσταντίνου στη διεθνή πνευματική αγορά. Ο ποιητής, για λόγους που δεν είναι του παρόντος να εξηγηθούν, αισθάνθηκε την ανάγκη να δώσει εμφανέστερο και μονιμότερο χαρακτήρα σ’ αυτή τη μεταφραστική δοκιμή του αδελφού του: το 1897 τυπώνει σε λιγοστά αντίτυπα τα “Τείχη”, πρωτότυπο και μετάφραση μαζί. Είναι η δεύτερη αυτοτελής καβαφική έκδοση. Ο Τζων εξακολούθησε να μεταφράζει Καβάφη, συνεχίζοντας το οικογενειακό παιχνίδι, χωρίς όμως να δημοσιεύσει ποτέ τις μεταφράσεις του.»¹

Στο αρχείο Καβάφη φιλοξενούνται πολλά τεκμήρια με μεταφράσεις του Τζων Καβάφη. Για παράδειγμα, στο τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S04-F12-SF001-0003 (1931), https://cavafy.onassis.org/el/object/u-474/, βλέπουμε έναν από τους αυτοσχέδιους τόμους στους οποίους τα ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη παρατίθενται δίπλα στις μεταφράσεις του Τζων. Στο εξώφυλλο φαίνεται ο τίτλος “Cavafy Poems” με χρυσά γράμματα. Στη «σελίδα τίτλου» (από τη συλλογή ποιημάτων του Καβάφη του 1910), σημειώνεται ο τίτλος «Κ. Π. Καβάφη Ποιήματα» και η ένδειξη «Αλεξάνδρεια 1910», καθώς και η προσθήκη “[Englished by J. C. Cavafy]”. Στην 4η Λήψη του τεκμηρίου, παρατηρούμε τη χρονολογία (1911) και την ιδιόχειρη αφιέρωση του μεταφραστή: “Constantine from John”.

Στο τεκμήριο GR-OF CA CA-SF01-S04-F12-SF001-0007 (1928), https://cavafy.onassis.org/el/object/poems-written-in-greek-by-c-p-cavafy-1/, βλέπουμε έναν μεταγενέστερο (1916 και 1918) τόμο του Τζων Καβάφη. O τίτλος του εξωφύλλου παραμένει “Cavafy Poems” με χρυσά γράμματα, σε επίσης χρυσό πλαίσιο. Στη «σελίδα τίτλου», ωστόσο, βλέπουμε τη σημείωση “Poems written in Greek by C. P. Cavafy translated by J. C. Cavafy” μαζί με την ένδειξη “Alexandria 1916”. Ο τόμος περιλαμβάνει μεταφράσεις σαράντα τεσσάρων ποιημάτων.

Πάνω στην ίδια σελίδα, παρατηρούμε πως έχει επικολληθεί, με δύο αγγλικά γραμματόσημα, έντυπο με τον τίτλο “Poems by C. P. Cavafy. Translated, from the Greek, by J. C. Cavafy” και την ένδειξη “Alexandria, 1918”. Στον τόμο συμπεριλαμβάνονται ακόμα πέντε σελίδες περιεχομένων, ενώ τα περισσότερα ποιήματα έχουν δακτυλογραφηθεί. Ορισμένα ποιήματα φέρουν χειρόγραφες διορθώσεις, πιθανώς από το χέρι του Τζων. Στην περίπτωση αυτή, δεν έχει συμπεριληφθεί το ελληνικό πρωτότυπο των ποιημάτων.

Μπορείτε να βρείτε όλα τα τεκμήρια του αρχείου τα οποία συνδέονται με τις μεταφράσεις του Τζων Καβάφη, εδώ: http://bit.ly/3vkKxP8.

1 Δ. Δασκαλόπουλος, «G. H. Blanken: ο πρώτος Ευρωπαίος καβαφιστής», στο: Δασκαλόπουλος, Κ. Π. Καβάφης: Η ποίηση και η ποιητική του, ό.π., σ. 108.