Σημειώσεις εργασίας

Ανάμεσα στις σημειώσεις του Καβάφη που σώζονται στο αρχείο του μπορούμε να εντοπίσουμε και πολλές αναφορές γύρω από την επεξεργασία δικών του ποιητικών και πεζών κειμένων.

Στο τεκμήριο GR–OF CA CA–SF 01-S03-F11-0037 (234), https:// cavafy.onassis.org/el/object/3mam–ahda–wwbt/, ο Καβάφης σημειώνει μια παρατήρηση για την αναθεώρηση του ποιήματος «Ο Θάνατος του Αυτοκράτορος Τακίτου». Όπως εξηγεί ο ποιητής, αναγκάστηκε να ξαναγράψει το ποίημα λόγω κάποιας λέξης που θεώρησε ιστορικά ανακριβή. Συγκεκριμένα, αναφέρει πως το ποίημα ήταν ανάγκη να ξαναγραφτεί καθώς «η έκφρασις “μοχθηρά” ήτο, ιστορικώς άτοπος. Μοχθηρία δεν έδειξεν η Σύγκλητος όταν εξέλεξε τον Τάκιτον».

Το τεκμήριο GR–OF CA CA–SF 01-S03-F11-0028 (224), https://cavafy.onassis.org/el/object/u-123/, αποτελεί αυτοσχόλιο του Καβάφη για το ποίημα «Η Ναυμαχία». Το σχόλιο περιέχει αναφορές στον Αισχύλο, στον Ηρόδοτο, στον Κτησία, στον Πλούταρχο, καθώς και στο λεξικό του William Smith, A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Όπως σημειώνει η Diana Haas, ο προβληματισμός του ποιητή επικεντρώνεται σε δύο ζητήματα, που σχετίζονται με την ιστορική ακρίβεια του ποιήματος: στον ορισμό του χωροχρόνου που αφορά τον θρήνο του Ξέρξη και στο τοπωνύμιο Περσέπολις.¹ Συνεπώς, και στο εν λόγω τεκμήριο οι σημειώσεις του Καβάφη υπογραμμίζουν την επιμονή του στην ιστορική ακρίβεια, μέσα από τη χρήση και τη διασταύρωση ποικίλων βιβλιογραφικών πηγών.

Παρόμοιου χαρακτήρα είναι και το αυτοσχόλιο του Καβάφη στο ποίημα «Τα δ’ άλλα εν Άδου τοις κάτω μυθήσομαι». Σύμφωνα με την D. Haas: «Με κριτήριο την εμφάνιση του χειρογράφου και τον γραφικό χαρακτήρα κατατάσσεται (όπως και το αντίστοιχο στο ποίημα “H Ναυμαχία”) στην ομάδα των καβαφικών αυτοσχολίων που γράφτηκαν κατά την περίοδο 1903-1904, στο γενικότερο πλαίσιο του “Φιλοσοφικού Ελέγχου” (“Philosophical Scrutiny”)».²